Mengteelt kuilmaïs-klimboon en sorghum tonen economische en ecologische troeven in 4-jarig onderzoek
Rundveehouders kunnen in hun maïskuil 10% meer ruw eiwit-opbrengst krijgen, wanneer ze klimbonen rond de maïsstengels laten meegroeien. Ook sorghum als derde melkveegewas naast maïs en gras biedt potentieel. Op droge gronden en in droge jaren toont sorghum meer veerkracht dan maïs en de zetmeelrijke types leveren bij 15% minder stikstofbemesting toch een gelijkaardige ruw eiwit-opbrengst als maïs, maar met een lagere totaalopbrengst en zetmeelconcentratie. Sorghum en de mengteeltformule maïs-klimboon zijn 4 jaar lang onderzocht door ILVO, HOGENT-UGent en de Hooibeekhoeve in het VLAIO-project Farmers’ Benefits. Er zijn praktische richtlijnen opgesteld voor melkveehouders, die op 20 november toegelicht worden tijdens een studiedag in Merelbeke-Melle. Inschrijven kan tot 17 november.
“Zowel sorghum als maïs-klimboon hebben potentieel in een robuustere landbouw, vermits ze in moeilijke jaren problemen kunnen ondervangen met toch een goede opbrengst en voederwaarde. Een doordachte teeltrotatie op een landbouwbedrijf is van groot belang om veerkrachtig te zijn in een veranderend klimaat”, zegt ILVO-onderzoeker Greet Tavernier.
Mengteelt kuilmaïs-klimboon: meer eiwit per hectare
Klimboon is een vlinderbloemig gewas dat stikstof uit de lucht kan fixeren in samenwerking met bodembacteriën. Als de bonen tegelijk met maïs worden ingezaaid, zuigt de maïs het bodemstikstof op, waardoor de bonen gestimuleerd worden om zoveel mogelijk ‘gratis’ stikstof uit de lucht te fixeren. Dit maakt deze combinatie zo interessant, zeker bij lagere stikstofbemesting. Ook op een andere eigenschap blijken de twee gewassen goed te matchen: de maïsplanten dienen als steun voor de klimmende bonen.
Uit de opbrengstcijfers blijkt dat de biomassa minstens gelijk, zo niet hoger uitvalt, in vergelijking met monocultuur maïs.
“Uit een hectare kuilmaïs (20ton/ha) komt gemiddeld 1.300 kg ruw eiwit (6,5%). Uit de combinatie van de twee teelten kregen we gemiddeld 170 tot 200 kg extra ruw eiwit per hectare. De bonen brengen daar dus 200 kg/ha bovenop”, zegt Greet Tavernier (ILVO).
Door de hogere ruw eiwit-waarde in de voederkuil van gehakselde maïs-klimboon moet een melkveehouderij wel zijn rantsoensamenstelling aanpassen. Op een praktijkbedrijf werd een perceel kuilmaïs-klimboon apart ingekuild en in het rantsoen gepast ter vervanging van klassieke maïskuil. De resultaten van die praktijkproef worden op de studiedag van 20 november verwacht.
Kuilmaïs-klimboon teeltadvies
De teelt van kuilmaïs-klimboon vraagt weinig aanpassingen in de mechanisatie. In de zaai adviseren de onderzoekers landbouwers om een zaaidichtheid van 100.000 maïszaden en 30.000 bonenzaden per hectare aan te houden, maar vandaag kunnen ze al zaaigoed kopen waarin beide soorten voorgemengd zijn. Qua optimale zaaidiepte en rijafstand is er geen verschil met maïs zaaien – dat kan dus met een gewone precisiezaaimachine.
Qua onkruidbestrijding is er wel extra aandacht nodig, want de dosering en aantal toegelaten middelen is niet gelijk voor maïs en klimboon. Mechanische onkruidbestrijding biedt een uitweg en is vooral belangrijk voor het sluiten van het gewas. De onkruiddruk tijdens de proeven was afhankelijk van het perceel en de regio.
Voedersorghum: minder stikstof, beter bestand tegen droogte
Sorghum is van oorsprong afkomstig uit (sub)tropische gebieden. Er zijn twee types interessant voor de ruwvoederproductie waarvoor diverse rassen beschikbaar zijn in onze regio. De zetmeelrijke types zijn middelgrote planten en hebben een dichte pluim, de structuurtypes zijn grote planten met een ijle pluim. Tussen deze types en rassen zijn er grote verschillen voor koudetolerantie (bij opkomst), bloeitijdstip, opbrengst, verteerbaarheid en samenstelling (zetmeel en ruw eiwit). Dat heeft te maken met een verschillend tempo in afrijping en een verschillende genetische achtergrond.
Uit 3 jaar veldproeven met sorghum onder Vlaamse teeltcondities kunnen ILVO en Hooibeekhoeve interessante voorlopige conclusies en adviezen formuleren:
Sorghum vraagt significant minder stikstofbemesting dan maïs, namelijk 100 kg werkzame stikstof tegenover de 120 kg werkzame stikstof die nodig is voor maïs. Sorghum kan ook beter dan maïs omgaan met droogte. De reden is dat het gewas zijn bloei kan uitstellen in een droge periode en daardoor ook de bestuiving en zaadontwikkeling kan verschuiven naar een gunstiger (later) moment. Ook de afrijping verlaat in dat geval. Maïs gaat in droge omstandigheden veel sneller afrijpen en herstelt amper van die droogte als er terug regen valt.
Wat onkruidbeheersing betreft, haalde de proefhoeve Bottelare goede resultaten met mechanische onkruidbestrijding door tweemaal te wiedeggen, gevolgd door schoffelen tussen de rijen en vingerwieden in de rijen. In vooropkomst zijn bovendien een aantal chemische producten voor sorghum toegelaten.
Sorghum: een interessante derde melkveeteelt
Uit de rassen- en bemestingsproeven blijkt dat zetmeelrijke sorghumtypes een betere voederwaarde hebben dan structuurtypes. Ze leveren ook hogere eiwitconcentraties dan maïs, maar hebben steeds een lagere biomassa en zetmeelconcentratie. Structuurtypes scoren een heel stuk lager op de voederparameters, maar benaderen dan weer de goede biomassaopbrengst van maïs.
“Vooral in droge jaren presteert sorghum redelijk en halen sommige rassen bijna dezelfde droge stof-opbrengst als maïs. Hoewel maïs[NV2] altijd een hogere voederwaarde heeft dan sorghum, hebben de zetmeeltypes van sorghum potentieel als derde teelt naast maïs en gras in een melkveerotatie. Sorghum kan niet gezien worden als vervanger van maïs, wel als een waardevolle aanvulling in het veevoederrantsoen”, zegt Niel Verbrigghe (ILVO).
De onderzoekers raden daarom aan om gehakselde sorghum in te kuilen samen met maïs. De twee kunnen elkaar in evenwicht brengen op vlak van een eventueel te laag of te hoog droge stof-gehalte. De fermentatie verloopt ook stabieler in de mengkuilen.
Studiedag 20 november
Over een mogelijke toekomst voor sorghum en kuilmaïs-klimboon organiseren de onderzoekspartners ILVO, HOGENT-UGent en Hooibeekhoeve een gratis studiedag, donderdag 20 november 2025 van 12u-17u; deze gaat door op ILVO-Plant, Caritasstraat 39, Merelbeke-Melle. Het programma en de inschrijvingslink kan je hier terugvinden.
Tijdens deze studienamiddag worden de resultaten van vier jaar onderzoek voorgesteld door onderzoekers, landbouwers en andere experts uit de sector.
